تاثیر فرهنگی تالار رودكی روی سلیقه شهروندان تهرانی
تالار وحدت ۵۱ ساله شد
بن ایر: ۵۱ سال پیش مركز فرهنگی در تهران راه اندازی شد كه یك جهش فرهنگی در این شهر به وجود آورد و حتی روی سلیقه موسیقیایی و پوشش شهروندان آن اثر گذاشت. مركز فرهنگی كه تا آن زمان بین روشنفكران و اهالی فرهنگ به این اندازه محبوبیت نداشت.
به گزارش بن ایر به نقل از ایسنا، اردیبهشت سال ۱۳۴۶ نامه ای از سوی وزیر فرهنگ و هنر وقت برای عده ای از صاحب نظران فرستاده شد تا به مناسبت افتتاح تالار بزرگی برای اجرای برنامه های شعر و موسیقی در تهران اسم مناسبی انتخاب گردد. به اتفاق آرای محمود حسابی، مهدی بركشلی، رضازاده شفق، رعدی آذرخشی، ذبیح الله صفا، بدیع الزمان فروزانفر، محمد محیط طباطبائی، مجتبی مینوی، پرویز ناتل خانلری و عده ای دیگر، نام تالار رودكی انتخاب گردید. این نام پس از انقلاب اسلامی به تالار وحدت تغییر یافت.
تا قبل از این مردم تهران به این ساختمان نیمه كاره در خیابان ارفع كه شروع كار آن از سال ۱۳۳۶ پایه ریزی شده بود، اُپرای تهران می گفتند اما فرایند سرعت بخشی به دوره سوم برنامه ریزی عمرانی كشور به سرعت عمل یك ساله آن منجر شد؛ تا در نهایت در روز چهارم آبان ۱۳۴۶ این مركز فرهنگی با نمایش اُپرای «زال و رودابه» اثر ثمین باغچه بان و «جشن دهقان» ساخته حسین پژمان افتتاح شود.
هزینه تالار از محل بودجه عمومی تامین می شد و زیر نظر و تحت اختیار وزارت فرهنگ و هنر بود. این پروژه در یك سال آخر با عجله ساخته شد و به اتمام رسید. با استناد به اسناد و اخبار موجود از میانه آبان ۱۳۴۵ قراردادهایی بین دفتر فنی مهندسی آفتاندیلیان واقع در خیابان فرانسه تهران با وزارت فرهنگ و هنر بسته شد تا این مكان به هر صورت قبل از روز چهارم آبان ۱۳۴۶ افتتاح شود.
سال ۱۳۴۰ كه تأسیس تالار اُپرا به فكر اهالی وزارت فرهنگ و هنر رسید، رشد جمعیت مردم تهران حدود ۲ میلیون نفر بود و مراكز تفریحی شهر را باشگاه های شبانه، سینماها، تئاترها و قهوه خانه ها تشكیل می داد، در نتیجه ۶ سال بعد كه درِ تالار رودكی به روی مردم باز شد با چالش های اساسی مواجه و جمعیت پایتخت نشین افزایش پیدا كرده بود. از طرفی، بلیط های افتخاری وزارت فرهنگ و هنر باعث می شد، تعداد زیادی از مخاطبان و مشتاقان در هر برنامه پشت درهای بسته بمانند با این همه تا انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ مكان دیگری به اندازه این تالار نزد روشنفكران و اهالی فرهنگ این همه محبوبیت نیافت.
هدف تالار رودكی آشنا ساختن عموم با هنر موسیقی و هنر نمایشی ایران و جهان بالا بردن سطح فرهنگ و هنر ملی و گسترش و تعمیم پدیده های هنری جدید جهانی بود و از وظایف خود می دید تا اجراهایی از آثار آهنگسازان و نمایش نویسان جهان را در قالب اجرای موسیقی سمفونی، اُپرا، باله، تئاتر و رقص های ملی و محلی به مخاطب ایرانی نشان دهد. نخستین بار بود كه در تهران این اهداف و وظایف در كنار هم و به صورت متمركز در یكجا به ثمر می رسید و قبل از آن، این دفعه فرهنگی به شكل محدود به عهده ی اداره هنرهای دراماتیك وابسته به هنرهای زیبای كشور بود.
تالار رودكی و دیگر مراكز فرهنگی تهران كه امروز بعنوان میراث فرهنگی می شناسیم ثمره ثروت فرهنگی بر آمده از دهه ۱۳۴۰ شمسی است. اگر به چند دهه قبل تر برگردیم و بخواهیم رنسانس فرهنگی ایران را از دوره مشروطه حساب نماییم، باز هم در دهه ۱۳۴۰ است كه مجموعه ای كم سابقه از اماكن و مراكز فرهنگی به ثمر رسید. به دلیل همزمانی تحولات هنری فرهنگی با مدرنیزاسیون برآمده از معماری و شهرسازی حدودا غیر ممكن خواهد بود كه تاریخ هنری ایران را بنویسیم، بدون آنكه به معماری شهرسازی و تاریخ فرهنگی آن دقت نماییم در واقع شناخت و درك هنر نوگرای ایران بدون بررسی تاریخی ماهیت فرهنگی حاكم بر جامعه دشوار است و هر بیانی بدون تحقیق تاریخی بی ربط خواهد بود.
سالی كه تالار رودكی آغاز به كار كرد، یك نحله تاریخی عجیب در جامعه حكمفرما بود. بی ثباتی سیاسی از نیمه دهه ۴۰ از ایران رخت بر بست و با تغییرات در مدیریت قسمت معماری در دانشكده هنرهای زیبا دانشگاه تهران و تأسیس چند دفتر مهندسی، گسستی بنیادین با معماری و شهرسازی دردهه هایی پیش به وجود آورد. ساختمان سازی دوره رضاشاه كه گرفتار نوعی گفتمان ناسیونالیسم اقتدارگرا بود از میان رفت. مجموعه های كوچك و بزرگ فرهنگی هنری برای تاسیس به تصویب رسید. ساخت و ساز در دوره محمدرضا شاه در مقابل پدرش دوره تردیدها در گفتمان سنتی شد. با تأسیس سازمان هنری تالار رودكی و رویكرد آن به مدرنیسم وزارت فرهنگ و هنر می خواست تا مهمترین نماد عصر انقلاب سفید را مهیا كند در عین حال تلاش می شد تا افكار عمومی رویكرد دقیق و درستی به فرهنگ ملی و موسیقی و آواز ایران پیدا كند.
با افتتاح این تالار هفت طبقه كه سه طبقه آن گنجایش حدود هزار نفر را داشت، پادشاه یونان و ملكه، هیئت رئیسه اتحاد جماهیر شوروی، رییس جمهور رومانی و بانو، رئیس جمهور چكسلواكی و بانو، امیر كویت، رئیس جمهور مجارستان و بانو، رئیس جمهور بلغارستان، خواننده ها، موسیقیدان ها، خبرنگاران، عكاسان و كارگزار فرهنگی از نقاط جهان به تهران دعوت شدند. در طول این سال ها و تاریخ تهران، مكانی مثل تالار رودكی نتوانسته بود این همه طراح، نقاش، روزنامه نگار، خواننده، نوازنده، عكاس، نور پرداز و بازیگر را دور هم جمع كند.
این مجموعه از دو بخش تالار بزرگ و كوچك تشكیل می شد و از ابتدا قصد بر این بود كه برنامه های معمولی موسیقی را در تالار كوچك و برنامه های بزرگ را در تالار بزرگ به نمایش در بیاورند. اگر گنجایش تماشاچیان در تالار بزرگ را در حدود ۷۵۰ نفر در نظر بگیریم، گنجایش تالار كوچك حدود ۲۵۰ نفر بود و از ابتدای تأسیس، تالار كوچك به سخنرانی ها، بحث و گفت وگو درباره موسیقی و اجرای برنامه های ایرانی اختصاص داشت. بخش اداری هم در طبقات تالار كوچك بود و كار های وابسته به امور موسیقی را انجام می داد.
طی سال های متمادی تعداد زیادی داوطلب به این واحد اداری می آمدند و آموزش می دیدند. افراد می توانستند با داشتن برگ آخر خدمت یا معافیت غیر پزشكی، داشتن حداقل گواهینامه آخر پنجم متوسطه نظام قدیم یا معادل آن در نظام جدید و دانستن زبان خارجه (انگلیسی آلمانی فرانسه) در حد دیپلم متوسطه و داشتن سن بین ۱۸ تا ۲۶ سال، یك دوره آموزش آواز ببینید و در گروه كُر اركستر سمفونیك تهران استخدام شوند. این داوطلبان مدت دوره ای كه زیر نظر استادان با تجربه ایرانی و خارجی می گذراندند با ادبیات موسیقی پرورش صدا، تاریخ موسیقی سلفژ و نظریه موسیقی آشنا می شدند. برای اولین بار نظریه ها و پراتیك های گوناگون در بروشورها، برنامه ها، كاتالوگ ها و اخبار به صورت روتین در یك مركز هنری به وجود آمد.
همینطور برای آنكه اخبار بیشتری در اختیار تماشاگران قرار بگیرد، برنامه تالار رودكی در چهار برگ منتشر گردید و با حضور محمود خوشنام در سمت مدیر روابط عمومی تالار این بولتن داخلی بعد از ۹ شماره در تیر ماه ۱۳۵۰ تبدیل به اولین جلد مجله با طرح صورت دكتر محمد معین كار صادق بریرانی درآمد و گرافیك شماره دوم به بعد را هم مرتضی ممیز انجام می داد.
طبق اطلاعات موجود در كتاب «تالار رودكی، گرافیك، معماری و هرچه(۴۶.۵۷)» كه توسط آریا كسایی گردآوری و تنظیم شده است، این نخستین بار بود كه یك مركز فرهنگی در تهران مسئول روابط عمومی، تماس با مطبوعات و نشریات داشت و نخستین بار بود كه پیرو سنت غربی، مهم ترین جایگاه یك تالار بعنوان رزرو مطبوعات در اختیار مخبرین تلویزیون، رادیو و عكاسان مطبوعات اختصاص داده می شد.
پس از آغاز به كار تالار رودكی، سقوط امپراتوری موسیقی لاله زاری (مطربی) به وجود آمد و مدتی بعد ارتباط مستقیمی بین موسیقی تهران و موسیقی جهان برقرار شد. برنامه های اپرا، باله، اركسترهای سمفونی، رقص های محلی نسل دیگری از جوانان تهران را زیر یك سقف آورد.
تا قبل از آن فضای نمایشی در پایتخت بیشتر تئاترهای تخیلی و سینماهای لاله زاری بود، این برنامه ها سلیقه تهرانی ها را تغییر داد و حتی منجر به تغییر پوشش شهروندی هم شد. در هیچ دوره از تاریخ تهران از مشروطه به بعد، به اندازه این ده سال یعنی از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷ تغییر در شیوه زندگی و زیست مردمان ایران با این سرعت صورت نگرفته بود. مهندسی فرهنگی تهران در این دهه بر ۲۶ مركز فرهنگی بود. هرچند كه در چند جای دیگر هم همزمان فعالیت های فرهنگی انجام می شد اما با تالار رودكی بود كه نوعی هنر مقایسه ای به وجود آمد و ناگهان در تهران هنرهای تجسمی تئاتر رقص و موسیقی و ادبیات زیر یك سقف رفت.
با وجود تالار رودكی (وحدت)، تعداد زیادی از هنرمندان معروف جهان فراخوانده شدند تا تصویر جدیدی از ایران فرهنگی به نمایش دربیاید. عوامل دست اندركار با الگوهای نوظهور پوستر سازی و عكاسی موسیقی را به هنرهای تجسمی پیوند دادند و نگرش تازه ای در گرافیك مطرح نمودند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب