بندر ساسانی ها و موزه ای كه شانیت آن را ندارد!
این موزه را فراموش كردند!
به گزارش بن ایر یك درش رو به دریا باز می شود و در دیگر به سمت زمینِ مسطح خاكی كه سرانجام اش رو به بلندترین خیابان سیراف است، ساختمانی كه تا همین سال قبل هیچ تابلوی مُعرفی نداشت و حالا حدود یك سال است معرف اش تابلوی «پایگاه میراث فرهنگی بندر تاریخی سیراف» شده...
فضای باز پایگاه، اتاق های سفید رنگ دور تا دور حیاط، درخت انجیر معابد كه سایه بانی مهربان برای كتیبه ها و آثاری است كه تا یك سال پیش، زیر سایه اش جا خوش كرده بودند و حتی باقی مانده ی لنجی كه معلوم نیست چند دهه است زیر آفتاب سوزان سیراف، قد خم می كند.
این جا در اصل خانه ی «وایت هاوس» - سرپرست گروه دیرینه شناسی بندر سیراف در دهه ۴۰ - بوده، كه بدون هیچ تابلو و نامی از وجود «موزه دیرینه شناسی بندر سیراف» چند سالی است این كاربری را با خود یدك می كشد.
هر اتاق یك نام دارد، «اتاق كتیبه ها»، «اتاق سفال »، «اتاق سكه» و …، هر كدام آثار تاریخی متفاوتی چه از جستجوهای دیرینه شناسی گرفته تا آثاری كه می توان در موزه های مردم شناسی دید و سفال ها و خمره ها و تنبوشه هایی كه هر كدام قدمت و تاریخِ علم در این بندر تاریخی را به رخ می كشند.
هر اتاق در كنار آثاری كه به معرض نمایش گذاشته، اما اطلاعات مكتوبی را هم در اختیار بازدیدكننده قرار می دهد، معرفی مشاهیر، وجه تسمیه سیراف، سیراف از نظر برخی مورخان و جغرافی نویسان، دریانودری و تجارت در سیراف و حتی سكه های سیراف.
مانند آن چه كه استخری در كتاب مسالك و ممالك نوشته: «در پارس فرضه بزرگ آنست، شهری بزرگ است و از عمان پارس، و آن جا كشت و كشاورزی نباشد و آب از دور برند.» سیراف قصبه ای است و سه منبع دارد. «… و از آن پس سیراف چند شیراز بود و بنای ایشان ساج است و چو بهایی كی از هندوستان و زنگبار آرند. چنانكه مردی تاجر بُوَد كی سی هزار دینار بر عمارت سرا خرج كند و پیرامون سیراف هیچ درخت نباشد و كوهی بر شهر مشرف و ان را جم خوانند. همه میوه و آب شهر از ان كوه بود و سیراف از آن همه شهرها گرمسیرتر است.»
یا وقتی یاقوت حموی در كتاب «معجم البدان» می نویسد: «من آن جا (سیراف) را دیدم. در آن جا آثار عمارات زیبا و مساجد جامع ظریف با ستون هایی از چوب ساج و وجود داشت. در آن جا لنگرگاهی برای كشتی ها نبود و اگر كشتی ها به آن جا نزدیك می شدند در خطر بودند. در نزدیكی ان محلی به نام «نابند - ناوبند» است كه خلیجی است. بین دو كوه و لنگرگاه مناسبی برای كشتی ها بود در ان جا كشتی ها از وزش انواع بادها مصون بودند. من در ان جا به جز عده ای از مردم تنگدست ندیدم. آنان را هم جز حب وطن وادار به اقامت در سیراف نكرده بود.»
اما این موزه، اساسا تنها جایی نیست كه تاریخِ سیراف را نشان می دهد، تپه ها، كوچه پس كوچه ها و بیابان های اطرافش همه ی تاریخی خلیج فارس را در خود پنهان كرده اند، زیر خاك و سال هاست بدون توجه میراث فرنگی منطقه، بخشه ای خصوصی و نیمه خصوصی زمین هایش را صاحب می شوند و دورش حجاب می كشند تا قدمی آن سوی دیوارهایشان رنجه نكند و در این میان آن قدر آثارِ تاریخی زیر خاك و زیر لودرهایش پنهان و خرد شده اند كه به یك اتفاق عادی تبدیل گشته اند.
۱۸ مرداد ۹۳ محمد ابراهیم فروزانی - مدیر وقت كل اداره میراث فرهنگی استان بوشهر به لزوم ایجاد موزه سیراف اشاره كرده بود: «ساماندهی آثار تاریخی سیراف هر چه سریع تر باید صورت گیرد. حالا تعداد كمی از آثار تاریخی كشف شده در سیراف در خانه تاریخی در این بندر در چارچوب نمایشگاه به معرض نمایش گذاشته شده است. در نظر داریم در صورت مرمت قلعه تاریخی نصوری، آنرا به موزه سیراف تبدیل نماییم.» كاری كه هنوز به پایان نرسیده...
یا ۱۵ مرداد ۹۱ كه مسعود علویان صدر - معاون وقت میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی - به تخصیص ۱۰ میلیارد ریال اعتبار برای تكمیل موزه سیراف در همان سال اشاره نمود و اظهار داشت: «ایجاد موزه سیراف از چند سال پیش در یكی از خانه های تاریخی این شهر شروع شده است كه با اعتبار تخصیص یافته در سال جاری، پیشبینی می شود این موزه تا آخر امسال به بهره برداری رسد.
در این موزه تخصصی تمام آثار تاریخی كشف شده در منطقه تاریخی سیراف متعلق به دوره های مختلف به معرض نمایش گذاشته خواهد شد. همینطور راه اندازی این موزه می تواند علاوه بر معرفی كامل منطقه به گردشگران، كمك شایانی به ادامه مطالعات و جستجوهای دیرینه شناسی در منطقه داشته باشد.»
سیراف پرونده شكست میراث فرهنگی در محافظت از بناهای تاریخی/سیراف تمام شده
افشین یزدانی - عتیقه شناس - در گفتگو با ایسنا، این نمایشگاه - موزه را در شأن سیراف نمی داند و می گوید: سیراف تمام شده و عملا چیزی از آن باقی نمانده است. هر مدیری كه می آید و هر زمانی كه نام «خلیج فارس» برده می شود همه به یاد سیراف می افتند اما عملا چون با این همه دخل و تصرف امكان ثبت جهانی سیراف وجود ندارد به آرامی آنرا مانند مرده در خاك دفن كرده اند.
او با تاكید بر این كه سیراف پرونده شكستِ سازمان میراث فرهنگی در حوزه حفاظت از محوطه ها، بناها و بافت های تاریخی است، ادامه می دهد: اگر واقعاً خلیج فارس برای مان مهم بود از سیراف مانند نگینی محافظت می كردیم. قطر یك شهر متروكه قرن نوزدهم را ثبت جهانی كرده بحرین گذر مروارید (Bahrain Pearling Trail) یك منطقه صید صدف و قلعه بحرین را ثبت جهانی كرده است اما سازمان میراث فرهنگی و سایر نهادهای متولی و حساس نسبت به خلیج فارس چه اقدامی تا كنون انجام داده اند ما حتی یك بنای ثبت جهانی در حوزه خلیج فارس نداریم و فقط در حوزه میراث ناملموس دانش لنج سازی را به ثبت جهانی رساندیم.
وی با اشاره به این كه سیراف مهمترین سایت حوزه خلیج فارس بوده كه از دوره ساسانی و اسلامی باقی مانده و داده های خوبی در حوزه دیرینه شناسی و تاریخ دارد، می افزاید: خوشبختانه چند فصل كاوش خوب در قبل از انقلاب در این محدوده انجام شده و گزارش های آن به چاپ رسیده است، حسین توفیقیان هم در دیرینه شناسی زیر آب به صورت محدود مطالعاتی داشته، مانند این كه باستان شناسان جسته و گریخته مطالعاتی در این بخش داشته اند اما نتیجه تلاش تمام این افراد در اثر سوء مدیریت ۱۵ سال گذشته از دهه ۸۰ تا كنون سبب از بین رفتن سایت های باستانی سیراف زیر فشار ساخت و ساز شده است آن هم ساخت و سازی كه ارتباطی با هویت تاریخی این شهر مهم ندارد.
بعد از ۱۴ سال باید نام موزه روی این نمایشگاه گذاشت/نام سیراف تا مرزهای اروپا رسیده
این عتیقه شناس با تاكید براین كه متاسفانه جایی هم كه بعنوان موزه از آن یاد می شود اصلا موزه نیست، توضیح می دهد: مهم ترین شاخصه موزه گنجینه، بانك اطلاعات، سیستم سرمایشی- گرمایشی و حفاظتی و ویترین ها و نورپردازی آن است، اینجا صرفاً یك فضای نمایشگاهی است، كه پس از ۱۴ سال دیگر باید نام نمایشگاه دائم بر روی آن گذاشت و این كارنامه درخشان تمامی مدیرانی است كه نام خویش را به میراث فرهنگی و دوستدار خلیج فارس گره زده اند.
او با تاكید بر این كه سیراف می تواند مركز مطالعات خلیج فارس در حداقل دوره اسلامی باشد، بیان می كند: ما فاقد استراتژی مدیریتی هستیم نام سیراف را می توان تا هند، چین، آفریقا و مرزهای اروپا دنبال كرد. این شهر نه تنها نیازمند یك موزه بسیار مهم می باشد كه نیازمند یك سایت پژوهشی در سطح جهانی است تا ایران شناسان، باستان شناسان و مورخان و... در آنجا اقامت بگزینند و پژوهش های لازم را انجام دهند.
به گفته ی یزدانی برخی معتقدند در داستان «سندباد و شیلا» شیلا همان «سیراف» است چون «س» و «ر» در زبان چینی به «ش» و «ل» تبدیل می شود كه البته این احتیاج به تحقیق دارد اما نكته قابل تأمل آن كه امارات از سند باد و شیلا در برند بازی های كامپیوتری خود بهره جسته است. پس شهری كه آوازه اش تا چین و مرزهای اروپا رفته امروز ماحصل جستجوهای وایت هاوس را گوشه حیاط تلنبار كرده تا به همه ما گوشزد كند، حفظ نام خلیج فارس احتیاج به پژوهش و همت عالی دارد نه برگزاری شو و همایش.
اگر برنامه سیراف درست بود، مهمترین موزه خلیج فارس می شد
یزدانی به این مورد هم تاكید می كند كه دیرینه شناسی خلیج فارس و سایت های مهم آن در گام نخست نیازمند یك تعیین عرصه و حریم جدی و تعیین محدوده و ضوابط مشخص است تا مدیران بدانند كجا ارزش پژوهشی و كجا ارزش ساخت و ساز دارد و این ساخت و ساز باید با چه كیفیتی و چارچوبی باشد.
وی با ابراز تأسف از وضعیت موزه سیراف به لزوم ایجاد بانك سفال سیراف اشاره می كند و می گوید: اگر سیراف برنامه درستی داشت الان باید دارای یكی از مهمترین موزه های خلیج فارس بود و بعنوان یك سایت پژوهشی شناخته می شد و بانك اطلاعات سفال ساسانی و اسلامی آن محل رجوع تمامی پژوهشگران جهانی بود نه آن كه سفال هایش گوشه خانه هاوس خاك بخورد و بعد هم كه در اثر بی مبالاتی و بی برنامگی مدیران به چنین وضعیتی نشست به جای اصلاح امور چشم ها به سمت كنگ خیره شود. البته كه كنگ و محوطه ها و بناها و آثار دیگر هم باید حفاظت شوند و برای ثبت جهانی آنها تلاش شود اما رها كردن سیراف یك بی انصافی و شرمی بزرگ است.
او با بیان این كه یك موزه نیازمند شرایط پایدار رطوبتی، گرمایشی و سرمایشی است و اشیا آن طبقه بندی شده است، این پرسش را مطرح می كند كه كدام یك از مسئولان استانی و مركزی اراده ای برای اصلاح وضعیت موجود سیراف دارند و كدام یك حاضرند برای ساخت موزه ای در خور این بندر گام بردارند.
بیش از ۱۰۰ صندوق از سفال های وایت هاوس هنوز در گوشه حیاط موزه است!
محمد كنگانی - مدیر انجمن میراث فرهنگی سیراف - نیز می گوید: همه مسئولان وعده و وعید می دهند اما در عمل هیچ خبری نیست. سفال های وایت هاوس نزدیك ۱۰۰ تا ۲۰۰ صندوق گوشه حیاط در معرض باد، باران و طوفان و آفتاب قرار دارد. این موزه هم در واقع نمایشگاهی است كه به همت این انجمن و كسانی كه كنگره سیراف را برگزار كردند، در سال ۸۴ راه اندازی شد.
او با بیان این كه از آن زمان هیچ اتفاقی نیفتاده مگر این كه در زمان ساخت وساز جدیدی، مردم شیء كشف كرده و تحویل داده باشند، ادامه می دهد: یا از جانب دیگر فعالان میراث فرهنگی اشیایی را در اختیار این نمایشگاه گذاشته باشند یا مردم آثار تاریخی خویش را هدیه داده باشند، اما در واقع و در عمل به جز چند ویترین ساخته شده از جانب میراث عملاً اتفاقی برای ساخت موزه سیراف نیفتاده است.
وی تاكید می كند: این در شرایطی است كه سیراف این توانایی را داشت تا دارای موزه دریانوردی، تجارت دریایی، راه ابریشم، خلیج فارس و... شود. می توانست با بندرهای هم ردیف خود كه سبقه تاریخی دارند خواهر خوانده شود.
كنگانی توضیح می دهد: از كوزه آمفورا ۱۵۰۰ ساله یافت شده در قعر خلیج فارس تا سنگ نوشته های قبرها ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ ساله تا آثار معاصر همه در این نمایشگاه وجود دارد اما همتی نیست. وایت هاوس در اینجا كاوش انجام داده و امروز بخش اعظمی از یافته هایش در موزه انگلستان است بخشی هم در انبار موزه ملی نگهداری می شود اما در اینجا چه اهمیتی دارد كه چه بر سر اثار وایت هاوس می آید.
او مهمترین آرزویش را داشتن یك موزه در خور شأن سیراف بیان می كند و می افزاید: ما فعالان میراث فرهنگی سیراف تمام تلاش مان را می نماییم اما ای كاش مسولان هم ذره ای به آنچه می گویند عمل می كردند. این موزه و نوع حفاظت آثار و بناها در شأن سیراف مهمترین بندر روزگاران ساسانی و اسلامی نیست.
به گزارش بن ایر به نقل از ایسنا، بین سال های ۱۹۶۶ تا ۱۹۷۳ میلادی، مؤسسه ایرانشناسی بریتانیا و خدمات باستانشناسی ایران تحت نظر "دكتر دیوید وایت هاوس" ۶ فصل كاوش در سیراف انجام داد. در خلال حفاری ها، محوطه های بزرگی از معماری كه به خوبی حفظ شده بودند در مكان های مختلفی در سطح شهر آشكار شد كه در هر كدام از آنها اشیا مختلفی بدست آمد. از اشیا به دست آمده بخشی به بریتانیا انتقال داده شد، بزرگترین بخش آن در موزه بریتانیا ثبت و نگهداری می شود و بخشی از مابقی آثار هم توسط ۱۰ مؤسسه مختلف در سه قاره متفاوت دنیا نگهداری می شود و البته بخشی از این آثار گوشه حیاط مدرسه وایت هاوس سالیان سال است كه خاك می خورد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب