جوان گرایی در میراث فرهنگی از شوش دشوار آغاز می شود؟!
به گزارش بن ایر باستان شناسانِ جوان هم این شرط را به خوبی به خاطر دارند كه هر گاه حرفی از آغاز مجدد پژوهش های دیرینه شناسی در شوش مطرح می شد، نخست قرارها برای برگزاری یك سلسله همایش یا نشستِ تخصصی با متخصصان این حوزه گذاشته می شد تا با گرفتن نظرات آنها، انجام هر نوع پژوهشی بر اساس برنامه ریزی و نظرات متخصصانش باشد.
اما حالا بنظر می رسد صدور یك مجوز كافی است تا باستان شناسانی جوان پا به راهِ جستجوهای شوش بگذارند، درحالی كه طبق گفته ی نه تنها باستانشناسان و پیشكسوتانِ این حوزه، بلكه دیگر افراد علاقه مند هم داشتن تجربه ی كافی برای كار در این محوطه ی ۶۰۰۰ ساله خیلی حیاتی می باشد.
به گزارش بن ایر به نقل از ایسنا، كمتر از نیم قرن از آخرین كاوش ها در «صُفّه خشتی آكروپل» و «گورستان هزاره پنجم آكروپل» شوش می گذرد. در این مدت مجموعه باستانی شوش صدمه بسیاری دیده است. تعطیلی جستجوهای میرعابدین كابلی - باستان شناس پیشكسوت ایرانی-، در شوش هم یكی از آنها است.
شوش آن اندازه مهم می باشد كه برای هر اقدام جدی در آن باید متخصصان را گرد هم آورد و نشستی تخصصی برگزار كرد. هر چند به اعتقاد كارشناسان و باستان شناسان، آن چه در طول این سال ها برای شوش رخ داده، عمدتاً نتیجه تصمیمات بیرون از نظر متخصصان امر بوده است كه آخرین نمونه آن، پرونده ثبت جهانی شوش است كه انتقادهایی به دنبال داشت.
البته كه برگزاری چنین نشست ها و همایش هایی جهت بررسی نقاط قوت و ضعفِ موجود در این محوطه، به منظور رسیدن به نتیجه ای مشخص، به ندرت عملیاتی شده است تا بتوان بر اساس آنها پژوهش ها و طرح های حفاظتی در شوش را برنامه ریزی كرد.
حالا و پس از گذشت این مدت زمان از وقتی باستان شناسانِ پیشكسوتی مانند میرعابدین كابلی كه برای ۱۳ سال در شوش كاوش و پژوهش كرد، یا مهدی رهبر كه مدت زمانی را برای پژوهش های دیرینه شناسی و همینطور مدیریت در شوش گذراند و یا احسان یغمایی كه او هم عمری از دوره ی پژوهش هایش را به محوطه ی جهانی شوش اختصاص داد، حدود یك ماه قبل مجوزی با امضای رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری صادر گردیده است كه اجازه می دهد دو عتیقه شناس جوان و یك كارشناس ارشد مرمت بناهای تاریخی كه هر سه از پایگاه جهانی شوش انتخاب شده اند؛ صُفه خشتی آكروپل و قبرستان هزاره پنجم این محوطه ی جهانی را كاوش كنند.
در طول سال های گذشته، توجه به محوطه ی تاریخی كه حتی حضور باستان شناسان خُبره و كارآمد هم در آن، لزوماً با بررسی رزومه ی كاری آنها همراه بود، از یك طرف ذهن را درگیر می كند و از جانب دیگر مجوزِ جدیدی كه رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری پای آنرا امضا كرده تا دو عتیقه شناس جوان بخت خویش را در شوشِ جهانی و محوطه ی ارزشمندِ آكروپل بیازمایند، از جانب دیگر دغدغه هایی جدید برای شوش به وجود می آورد.
هرچند پیگیری های خبرنگار ایسنا از كارشناسانِ عتیقه شناس در این محوطه ی تاریخی به برخی اظهارنظرهای غیررسمی منجر گردید، اما هیچ كدام حاضر به اظهار نظر رسمی در این زمینه نشدند اما به هر حال تیم منتخب از این قرارند: یك فارغ التحصیل فوق لیسانس دیرینه شناسی كه مجوزِ سرپرست هیات كاوش به نام او صادر گردیده است، یك دانشجوی فوق لیسانس دیرینه شناسی در مرحله ی پایان نامه، به همراه یك كارشناس ارشد مرمت آثار تاریخی كه مقرر است هر دو ناظر این پروژه باشند.
براساس اسناد موجودی كه در اختیار ایسنا قرار گرفت، ۱۶ مهر امسال، بهروز عمرانی - رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری - در نامه ای خطاب به حكمت الله موسوی - مدیر كل میراث فرهنگی استان خوزستان -، مجوز «برنامه گمانه زنی به منظور خواناسازی و پیگیردی صفّه خشتی آكروپل را به منظور تدقیق خطوط معماری در جهت انجام فعالیت های حفاظتی و مرمتی» صادر كرده است.
او در این مجوز با اشاره به مادّه ۱۱ قانون حفظ آثار ملّی و در اجرای بند ۳ مادّه قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی، مصوب سال ۱۳۶۷ با انجام برنامه گمانه زنی به منظور خواناسازی و پیگیردی صفه خشتی آكروپل به منظور تدقیق خطوط معماری در جهت انجام فعالیت های حفاظتی و مرمتی شهرستان شوش به سرپرستی... و با نظارت... و... از یك آبان ماه تا ۱۴ آذر موافقت نمود.
یك هفته پس از صدور این مجوز، دومین نامه با همین مضمون هم خطاب به موسوی نوشته می شود. رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی -عمرانی- در مجوزی كه «اصلاحیه» نام دارد، خطاب به موسوی رئیس اداره كل میراث فرهنگی استان خوزستان، آنرا این طور اصلاح كرد: «اصلاحیه مجوز برنامه خواناسازی سكوی بلند و كاوش روشمند در گورستان هزاره پنجم آكروپل شوش» با همان سرپرست پروژه و همان ناظران.
شوش را همچون محوطه هایی می دانند كه اولین فعالیت های دیرینه شناسی ایران در آن جا شروع شده است؛ محوطه ای تاریخی كه علاوه بر اهمیت و جایگاه آن، از نظر تاریخ شروع دیرینه شناسی در ایران و آسیای غربی نیزاهمیت فوق العاده ای دارد، شاید هم بنا بر این است كه حضور یك گروه جدید و بویژه جوان كه هنوز تجربه ی قابل ملاحظه ای از كاوش هایشان منتشر نشده است، سؤالاتی به وجود می آورد؛ هرچند كه پس از نزدیك به دو دهه از آخرین كاوش ها در شوش، صدور مجوز جدید، اتفاقی بسیار مهم شمرده می شود.
این ها در شرایطی است كه فرضیه های كاوش در این محوطه ی تاریخی در این مجوزها به درستی مشخص نشده تا علت كار در آكروپل و گورستان هزاره ی پنجم اش را كه روزی دمورگان و هیأت باستان شناسان فرانسوی و پژوهشگرانی از كشورهای مختلف در آن كار می كرده اند، به رخ بكشد. آرزوی هر دیرینه شناسی است كه در این محوطه ی مشهور تاریخی و گُل سرسبد محوطه های ایران كلنگ به دست بگیرد.
از سوی دیگر، برپایه قوانینی كه تابحال برای كاوش در محوطه های تاریخی رعایت شده، معلوم نیست چرا این دفعه به آن توجهی نشده است كه نباید ناظر و مجری كاوش در یك محوطه ی تاریخی از پایگاه همان محوطه انتخاب شوند. بلكه نیاز است تا دست كم دیرینه شناسی از پژوهشكده ی دیرینه شناسی نظارت بر پروژه را به عهده بگیرد.
عملیاتی كردن این پروژه از قول برخی دیگر از باستان شناسان پیشكسوت، نیازمند كار روشمند و مبتنی بر تجربیات كافی است. همه باستان شناسان هم عقیدهاند كه مجموعه باستانی شوش محوطه ای استثنایی است؛ هم از نظر سوابق فرهنگی و تمدنی در ایران و جهان، و هم از نظر جایگاه آن بعنوان آغاز فعالیت های باستانشناسی در ایران. بنابراین، تحقیقات و بررسی ها و حفاظت و مرمت در شوش نباید متوقف شود اما كارشناسان معتقدند كه برای این كار باید زبده ترین پژوهشگران ایران و جهان گرد دور هم جمع شوند؛ متخصصان گوناگون از دوره های فرهنگی مختلف. آزمون و خطای پژوهشگران فرانسوی هم در طول حدود یك قرن سرانجام به آنها آموخت كه باید برای شوش تیمی از متخصصان را گرد آورد. این آزمون و خطا به آسانی بدست نیامد و به خاطر آن لایه های فرهنگی و تمدنی زیادی نابود شد.
چنین بود كه در میان سال ها و به تدریج بهترینهای عیلام شناسی محققانی مانند «دو میروشیجی» و «الیزابت كارتر»، در كنار «مونیك كروران» -متخصصص دوره اسلامی- همراه با «ژان پرو» - متخصص دوره هخامنشی - و زبان شناسی مانند «فرانسوا والا» را در كنار خود داشت، در شوش مشغول كاوش و پژوهش بودند.
«ژنییو دلفوس»، دیگر محقق مشهور، سابقه سكونت در دشت شوشان را در دهكده قبل از تاریخی جعفرآباد دنبال می كرد. «میرعابدین كابلی» و «مهدی رهبر» هم نماینده مركز دیرینه شناسی ایران و در عین حال مسوول بخشی از جستجوهای شوش بودند. امروز باید از تجربیات گذشته كه حاصل نزدیك به یك قرن كاوش در شوش است بهره برد.
آخرین هیأت باستانشناسی در شوش به سرپرستی میرعابدین كابلی حدود دو دهه قبل در بخش صفّه آپادانای شوش كاوش كرد كه كار این هیأت در ابتدای كاری دولت نهم ناتمام ماند. در نتیجه، اهداف این هیأت و بویژه مرمت مناسب دیواره های تپه آپادانا به صورت كامل محقق نشد، البته كه تحقق این اهداف می توانست به حفاظت بهتر این نقاط و هم امكان سایتموزه شدن این بخش ها منجر شود.
هر چند اطلاعات و نتایج این كاوش ها هم هنوز منتشر نشده اند.
تپه آكروپل از دوره ی عیلامیان دهم مهر ۱۳۸۰ در لیست میراث ملی به ثبت رسید. آكروپل را واژه ای یونانی می نامند كه به بلندترین منطقه شهر گفته می شود. قلعه شوش به دست هیات دیرینه شناسی فرانسوی در سال ۱۸۹۷ روی این محوطه ساخته شد.
اسناد این گزارش نزد ایسنا محفوظ است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب