در نشست خبرگزاری مهر مطرح شد؛
نگرانی از بزرگترین تخریب تاریخ معماری ایران در شیراز!
بن ایر: طرح تخریب 57 هکتاری بافت تاریخی شیراز دیگر دغدغه فعالان میراث نیست حالا کل بافت یعنی 360 هکتار نگرانی جدید آنهاست. اقدامی که اگر اجرائی شود بزرگترین تخریب در تاریخ معماری ایران خواهد بود.
خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ همیشه اخباری از بافت تاریخی شیراز شنیده می شد که یا خانه ای، قسمتی از بافتی، لکه ای زیر لودر رفته است یا شبانه بناهایی را خراب کرده اند ولی حالا مدتی است که دیگر تخریب یکی دو بنا مطرح نیست بلکه هکتار هکتار بافت تاریخی صاف می شود.
از سال ۸۹ تا ۹۷ خیلی از فعالان میراث فرهنگی خبر می دادند که حال بافت تاریخی شیراز خوب نیست. قرار بود طرحی با عنوان ۵۷ هکتاری اجرا شود که نگرانی های زیادی را به وجود آورد تا این که دو بنای ثبت ملی شده منتصری و سلیمی تخریب شدند و سازمان میراث فرهنگی وقت شکایت نمود.
مدتی به علت این شکایت تخریب ها در سکوت انجام می شد و کمتر خبری می رسید. در همین حین ۳۵ هکتار از بین رفت. ولی حالا دغدغه برای تکمیل طرح ۵۷ هکتاری و افزایش وسعت تخریب ها به ۳۶۰ هکتار بافت تاریخی است یعنی محدوده ای از دروازه اصفهان تا دروازه کازرون، از کَلِ مُشیر تا فلکه مصدق. در حقیقت ۳۶۰ هکتار بافت قدیم شیراز بوده که دورتادورش حصار و دروازه های قدیم شهر بوده است.
برای این طرح ۳۶۰ هکتاری که در طرح تفصیلی شهر آمده، مشاور هم گرفته شده است. در طرح تفصیلی آن باید واحدها پلاک به پلاک بررسی و کاربری هر بخش مشخص می شد. حالا در این ۳۶۰ هکتار اتفاقات جدید و عجیبی درحال رخ دادن است.
در این باره غلامحسین معماریان استاد دانشکده معماری دانشگاه علم و صنعت و محمد مهدی کلانتری دبیر کمیته میراث فرهنگی اتحادیه انجمن های علمی دانشجویی مرمت شهرسازی و معماری ایران و دبیر پویش مردمی نجات بافت تاریخی شیراز با حضور در نشست خبرگزاری مهر، توضیحات بیشتری به خبرنگار مهر دادند.
آنها به همراه فعالان دیگر حوزه میراث فرهنگی سالهاست که صدای تخریب خانه های تاریخی را فریاد می زنند، پیگیری می کنند و نتیجه نمی گیرند، باز هم فریاد می زنند. اما آنها این دفعه از فاجعه ای دیگر صحبت می کنند. فاجعه ای که در آینده از آن به عنوان بزرگترین تخریب در تاریخ معماری ایران یاد می شود.
بخش نخست این جلسه تخصصی را در زیر می خوانید.
* طرح ۵۷ هکتاری از کجا آمد و چرا این مساحت کمتر یا بیشتر نیست؟
معماریان: کسی نمی داند! حدس می زنیم چون طرح گسترش حرم امام رضا (ع) نیز ۵۷ هکتار بود، همان طرح اینجا هم الگو گرفته شده باشد!
کلانتری: در طرح تفصیلی شهر که در سال ۹۴ ابلاغ گردید به این طرح هم اشاره شده و برای آن مشاور گرفته اند. در دولت قبل سکوت کردند و تخریب های دوره احمدی نژاد ادامه نیافت. دولت قبل به خاطر تخریب بناهایی که ثبت ملی شده بودند به شورای عالی امنیت ملی شکایت نمود و عامل تخریب محکوم شد بنا بر این چند سال سکوت بود. سه و نیم هکتاری که در این دوره تخریب شده از سال ۸۹ تا ۹۷ انجام گرفت. این سکوت به علت محکومیت بود اما در دولت آقای رئیسی، این طرح به شورای هیأت دولت استانی برده شده و می خواستند آنرا مصوب کنند. در نخستین سفر استانی رییس جمهور به استان فارس گفته شد که طرح گسترش حرم صورت گیرد. همان موقع بود که شنیدیم آقای ضرغامی گفته ۲۰۰ پلاک تاریخی که ثبت ملی بوده، باردیگر بازبینی شود. بدین سبب حساسیت ها زیاد شد.
معماریان: تخریب های عمده تا پیش از دوران ریاست جمهوری آقای روحانی بود در این دوره تک تک بناها تخریب می شد اما گسترده نبود. به نظرم تخریب ها ادامه پیدا می کند. وزارت میراث فرهنگی هم اگر می خواست جلوی این کار را بگیرد در این ۲۰ سال یک کاری می کرد. با دو تا شکایت که موضوع حل نمی گردد.
کلانتری: خیابانی در میان الحرمین پس از ۱۲ سال تولید شده که بااینکه به نام بین الحرمین بود اما در آن، سالن اجلاس شورای شهر، هتل، پارکینگ و پاساژ ساختند و هیچ بنایی به حرم و شبستان آن اضافه نشد.
* تخریب های عمده در چه سال هایی انجام شد؟
کلانتری: در دهه ۹۰ سه و نیم هکتار بافت تاریخی اطراف مدرسه خان را داشتیم. میدان احمدی هم تا دوره ریاست جمهوری احمدی نژاد وجود داشت. این میدان جزئی از زندگی شهری مردم شده بود. اما آنرا بستند.
معماریان: میدان شهر در دهه ۹۰ تغییر کاربری داده و راه مردم را بستند و مردم دیگر به شبستان هم دسترسی نداشتند برای ساخت آن ۱۳۰ پلاک خراب شد که در آن چند بنای ثبت ملی هم بود. مسجد نو هم مثل جزیره در میان بافت ماند و دیگر هیچ پیوندی با زندگی مردم ندارد و تنها در آن نماز جمعه برگزار می گردد. در حقیقت بدون این که برنامه ای داشته باشند این بناها را تخریب و ساختمانی جایگزین کردند.
* مثل کجا؟
کلانتری: بخش هشت هکتاری بافت ۱۲ سال بایر بود و بعد گفتند که بیایید برای آن طرح بدهید. وقتی هم ساختند دیدیم که ارتباط مردم بافت با بین الحرمین قطع شده است فقط از چند راه ارتباطی کوچک می توانند به بین الحرمین دسترسی داشته باشند. اتفاق دیگری که افتاد این است که در همین تخریب های سه و نیم هکتاری که به پارکینگ تبدیل گشته، اصلاً مطابق طرح ۵۷ هکتاری هم نیست. یعنی اگر طرح ۵۷ هکتاری سال ۸۹ را هم ببینید طرحی است که این بخش ها را هم دیده بوده ولی الان می بینید جاهایی که مسکونی دیده شده بود هم کف بری کردند. یعنی کل ساختار یک محله را از بین می برند. در طرح سال ۸۹ اصلاً این تخریب ها دیده نشده بود.
عکس هوایی بافت تاریخی شیراز سال ۳۵
معماریان: تخریب ها بدون برنامه است. در دوره های قبل می دیدیم که مسجد جامع زنده بود ولی الان اطرافش خلوت شده و همین خلوتی سبب جرم و جنایت می شود. وقتی کنترل از دست برود، زندگی مردم هم مختل می شود و کانون جرم به وجود می آید آن موقع است که به این بهانه ها، قسمتی از بافت را تخریب می کنند. در سال ۵۵ صحن جدید را ساختند طرح جدیدی دادند که زیرگذری داشت. طرح خوبی بود که مسجد نو و شاهچراغ یکی شود. این طرح چهار صحن بزرگ داشت. این طرح گسترش پیش از انقلاب است. ولی حالا در صحن وسطی، شبستان ساختند و راه هم بسته شد.
* منشأ این تخریب ها کجا بود؟
کلانتری: چون در آن هشت هکتار هیچ بخشی به حرم اضافه نمی گردد این دفعه طرح جدید ۵۷ هکتار عنوان شد.
محدوده طرح توسعه حرم شاهچراغ (ع) در سه فاز
وقتی مردم از دغدغه معیشت رها شوند متوجه خواهند شد که این فاجعه تاریخی چه بلایی به سر تاریخشان آورده است
معماریان: بین تولیت و شهرداری شیراز تفاهمی بود اما شهرداری به تعهداتش عمل نکرد و بعد از آن طرح ۵۷ هکتاری از طرف تولیت ارائه شد. دعوا سر این هست که می گویند می خواهیم طرحی اجرا شود که فاز بندی شده است. از بین الحرمین تا لطفعلی خان را در سه فاز در برمی گرفت.
همان زمان ما به جلسه ای با استاندار وقت دعوت شدیم مشاور طرح تفصیلی ۳۶۰ هکتاری هم آمده بود و اظهار داشت که در ۵۷ هکتاری نباید دخالتی نماییم درحالی که طبق طرح تفصیلی باید پلاک ها بررسی می شد. در زمینه بافت های تاریخی می توانم بگویم که یک فاجعه در ۸۰ سال اخیر افتاده است. بیشتر شهرهای تاریخی ما را از بین برده اند. آن هم با ساخت پاساژ، خیابان و بزرگراه. در دهه ۹۰ آگاهی عمومی بوجود آمد و مردم بوسیله رسانه های ملی و دولتی و مجازی نسبت به این مسائل آگاه تر شدند. بنا بر این مسئولان باید در قبال مردم و افکار عمومی پاسخگو می شدند این اتفاق نمی افتاد مگر با آگاهی رسانی. با اینحال وقتی مردم از دغدغه معیشت رها شوند متوجه خواهند شد که این فاجعه تاریخی چه بلایی به سر تاریخشان آورده است. شاید الان ما این مساله را بهتر درک نماییم چون متخصص این حوزه هستیم و کارمان در زمینه میراث فرهنگی و معماری است.
غلامحسین معماریان
کلانتری: پس از اتفاقات سال ۱۴۰۰ یعنی زنده شدن طرح ۵۷ هکتاری، اتفاقی افتاد. طرح تفصیلی مصوب ۹۴ باردیگر رو شد. این طرح مصوب شورای عالی معماری و شهرسازی بود در این طرح تفصیلی کل محدوده را مسکونی باارزش دیده و حتی اگر جزو حرم دیده، نگفته که کف بر شود بلکه گفته با ساختار خودش ولی با کاربری های جدید و حفظ کالبد تاریخی بماند. این طرح تفصیلی مناسبی بود که توسط شورای عالی ابلاغ هم شد اما مدیریت استان فارس از آن تمکین نکرد و تخریب های سه و نیم هکتاری تا سال ۹۷ ادامه پیدا کرد.
معماریان: ما در نامه هایی که به رییس جمهور نوشتیم همان قانون گریزی را هم اعلام کردیم. این طرح تصویب و ابلاغ گردیده اما چرا تخریب ها ادامه پیدا کرد؟
* به چه چیزی برای تخریب استناد می کنند؟
معماریان: هیچ. از تهران که پایشان را بیرون می گذارند دیگر به چیزی استناد نمی کنند. تخریب ها با پنهان کاری انجام می شود و می گویند عوامل سرخود این کارها را انجام داده. ولی مگر می شود بلدوزر بدون مجوز به بافت بیاید؟ چه کسی آخر سر جزو محدوده ای که تخریب شده را فنس می کشد؟
محمد مهدی کلانتری
کلانتری: سال ۱۴۰۰ با سفر استانی هیأت دولت بازگشت به گذشته اتفاق می افتد. وزیر راه و شهرسازی به معاون خود یعنی فرزانه صادق مالواجرد می نویسد که در آن آمده: مصوبه طرح توسعه شاهچراغ ابلاغ شود. نقشه این مصوبه همان طرح مخرب سال ۸۹ است که در دوران احمدی نژاد هم مطرح بود. یک اتفاق مهم دیگری هم افتاد. در کتابچه مصوبات سفر استانی هیأت دولت نوشته شده که تهیه و تصویب طرح توسعه حرم شاهچراغ یا همان طرح ۵۷ هکتاری از جانب شورای عالی شهرسازی و معماری به شورای برنامه ریزی و توسعه استان تفویض شود. یعنی همانجا در استان تصویب می کنند که طرح ۵۷ هکتاری به معاون استانداری در استان تفویض شود و شورای عالی خلع ید شود و دیگر تصمیمی نگیرد این مصوبه توسط معاون اول به امضا رسید.
پس از آنکه اساتیدی مانند آقای معماریان اعلام مخالفت کردند؛ وزیر راه و شهرسازی به علت حجم زیاد مخالفت ها جلوی آنرا می گیرد تا تفویض اختیار انجام نشود و مسیر به همان مسیر قبل برگردد. بعد وزارتخانه راه و شهرسازی مشاوری می گیرد که طرح ۵۷ هکتاری را مشاور زیر نظر وزارت راه و شهرسازی بدهد. این طرح آماده شده است. ولی توضیحاتی دارد.
در استان تصویب کردند طرح ۵۷ هکتاری به معاون استانداری در استان تفویض شود و شورای عالی خلع ید شود
طرح مشاور وزارت راه بخش هایی را مسکونی دیده و جایی را کف بر اعلام نکرده و تنها قسمتی که اجازه داده توسعه شود همان بخش سه و نیم هکتاری است که قبلاً خراب شده بود. در همین جا هم بناهای ثبت ملی شده مشخص هستند و اجازه تخریب آنها را نداده است. در توضیحات آن هم نوشته تخریب هر گونه بناهای واجد ارزش ممنوع می باشد. این مساله تاکید گردیده است. اما در استان وقتی همین طرح را بررسی کردند؛ تولیت به همراه پژوهشگاه میراث فرهنگی گفته اند می خواهیم محدوده ای به عنوان بین الحرمین دیده شود و هر آنچه که آن طرف این محدوده هست تخریب شود. این درحالی است که در این محدوده ۵ پلاک ثبت ملی و ۳۰ پلاک واجد ارزش داریم. یعنی پژوهشگاه میراث فرهنگی ۳۵ پلاک را ندیده است.
محدوده جدید برای تخریب
کلانتری: همان موقع وزیر میراث فرهنگی اعلام نمود که گروه کارشناسی تشکیل داده و پژوهشگاه را ناظر قرار دادم تا بافت تخریب نشود. رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی هم اظهار داشت که من اجازه نمی دهم بنایی تخریب شود اینها شایعات فضای مجازی است. اما اینجا می بینیم در محدوده ای که مشخص کرده اند مقرر است ۳۵ بنا تخریب شود. وقتی در جایگاه میراث نشستی اما واکنشی ندهی یعنی موافق هستی. این خط را در جلسه استانی می خواستند به مشاور تحمیل کنند. مشاور قبول نکرد بلکه در طرح نهایی اعلام نموده که این خط پیشنهادی پژوهشگاه میراث فرهنگی و مصوبه کارگروه ویژه بررسی طرح ۵۷ هکتاری حرم مطهر شاهچراغ است ولی مشخص کرده که کدام بناها تاریخی و تخریب آنها ممنوع می باشد.
معماریان: این طرح باید به استان برود. چون هر نوع تغییر و کاربری باید در کمیسیون ماده ۵ شهرداری مطرح شود که استاندار و مدیرکل راه و شهرسازی و میراث فرهنگی در آن نماینده دارند. این کمیسیون به طرح رأی داده و در راه تصویب شورای عالی شهرسازی است.
منبع: بن ایر
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب