از تخریب مجسمه تكم چی تا دیوارنویسی
بن ایر: آذربایجان شرقی بعد از کندن یادگاری بر روی تنه ی درختان و نوشتن یادگاری روی آثار تخت جشمید و رساندن حرف دل به معشوق با دیوارنویسی در شهر، این دفعه وندالیسم به دیوارهای مسجد کبود رسید.
"اقیانوس را به حوز نمی دهم" جمله ای بی محتوا و کاملا در شان یک وندال که بر روی دیوار فیروزه ی جهان اسلام با اسپری به یادگار نوشته شده است و تصویر آن چند روزی است که در شبکه های مجازی دست به دست می شود.
شاید این فرد ناشناس از کاری که انجام داده، پشیمان نباشد و انتشار مکرر تصویر دیوارنویسی سبب رضایت خاطر یک فرد وندال شود؛ - وندال به کسی اطلاق می شود که با آگاهی کامل اموال عمومی را تخریب کرده و چهره ی شهر را با زیر پا گذاشتن حق شهروندی تخریب کند-.
این نخستین باری نیست که شاهد یک حرکت وندالیستی در سطح شهر هستیم و در دل هر اثر تاریخی، نوشته یا کنده ای از مسافران و رهگذرانی که هیچ از تاریخ و ارزش یک اثر تاریخی نمی دانند، به یادگار مانده است که این دفعه هم مسجد کبود بعنوان فیروزه ی جهان اسلام، قربانی افکار مخرب یک وندالیست شد.
تعدادی از صاحب نظران نیز، رادیکال و یا لیبرال بودن بیش از اندازه والدین و نشان دادن عدالت خواهی توسط گروه سرکوب شده در جامعه را و معطوف شدن غریزه ی مرگ و پرخاشگری به بیرون در نظریه ی فروید را از علل تمایل به وندالیسم عنوان می کنند.
علت وندالیسم، هر چه که باشد، قابل مطالعه و بررسی بوده و تابحال مطالعه ی جامعی درباب رفتارهای پرخاشگرانه ی معطوف به جامعه در کلانشهر تبریز که همیشه از آن بعنوان شهر نخستین ها یاد می شود، انجام نشده است.
بعد از تخریب چندین باره مجسمه تکم چی در تبریز و چندین مجسمه و آثار تاریخی دیگر حالا نوبت به فیروزه جهان اسلام رسید؛ بنظر می رسد برخی ساختارهای مدیریتی نیز در بروز و تکرار چنین رفتارهایی موثر هستند و نصب چند دوربین مداربسته در محوطه مسجد و یا سایر آثار تاریخی مهم می تواند از وقوع فجایعی مانند تخریب مجسمه ها و دیوار نویسی پیشگیری کند.
متن زیر قسمتی از تاریخچه مسجد کبود است که فقط جهت اطلاع فرد وندالی که مبادرت به دیوار نویسی مسجد کرده نوشته می شود:
مسجد کبود، به زبان ترکی آذربایجانی "گوی مچید"، از ابنیه تاریخی پادشاهان قراقویونلو بوده و مدرسه و مقبره و مجموع عمارات ملحق به آن به نام "ابوالمظفر جهانشاه ابن قرایوسف مظفریه" خوانده می شده است؛ حافظ حسین کربلایی تبریزی در کتاب "روضات الجنان و جنات الجنان" درباره ی مسجد کبود می نویسد: "در درآمد تبریز بجانب شرق که خیابان گویند عمارتی است در کمال لطافت و نیکویی موسوم به مظفریه از مآثر أبولمظفر جهانشاه پادشاه ابن قرایوسف بن توره مش بن بیرام خواجه ی ترکمان و این طبقه را قراقویونلو و بارانی نیز گویند گوییا این عمارت بسعی و اهتمام حرم محترم وی خاتون جان بیگم أنارالله برهانها بنا شده"، این عمارت در سال ۸۷۰ هجری قمری با نظارت و سرکاری عزالدین قاپوچی بن ملک (عزالدین دربان شاه) به انجام رسیده است.
بهروز خامه چی، مورخ و نویسنده ی تبریزی نوشته است: عمارت و متعلقات مظفریه شامل مسجد و قبه (گنبد) شامخی برای دفن خاتون جان بیگم، فرزندان و شوهرش، خانقاهی است که در باغی پر گل و ریحان قرار گرفته و اتاق ها و غرفه های تابستانی و زمستانی دارد و آنها را محلی برای ذکر و تسبیح خداوند قرار داده و وقف علما و فقها و زهاد متصوفه کرده است و نیز آن بقعه مشتمل بر قناتی است که متصل به خانقاه مذکور است که آنرا با گنبدی که بر دهانه آن ساخته و دو حوضی که زیر آن قبه است، وقف بر جمیع مسلمین کرده است.
می نویسند: جهانشاه به همسر خود خاتون جان معروف به بیگم دختر صاحب اعظم غیاث الدین ولمله، امر کرد که بقعه ای را مشتمل بر ابواب خیرات و مبرات بنا کند و این بقعه در بیرون شهر تبریز و دروازه جدید در محله پس کوشک در جایی به نام "فخر آزاد" ساخته شد، این عمارت شامل حمام، مدرسه، قنات و خانقاه در زلزله ی سال ۱۱۹۳ هجری قمری، ویران شد و ویرانه ی این مسجد مدت ها در محله خیابان تبریز و شاهراه تبریز-تهران در گذشته، ماند، این مسجد دارای وقفنامه بسیار ارزشمندی است به نام صریح الملک که تعداد کثیری از روستاها و باغات و مزارع و حمام ها و قنات ها و غیره و... وقف مظفریه شده؛ ساختمان مسجد کبود در ربیع الاول سال ۸۷۰ هجری قمری به انتها رسیده و با شماره ی ۱۶۹ به ثبت تاریخی رسیده است، مسجد کبود به سبب به کار رفتن کاشی های معرق کاری شده آبی و کبود و لاجوردی به نام فیروزه اسلام شهرت یافته است.
مسجد جهانشاه یا مجموعه ی مظفریه در قلم جهانگردان به این صورت توصیف شده است: جهانشاه در دوران سلطنت خود مسجد کبود تبریز را پی ریخت، این مسجد که اساسا در ۸۷۰ قمری یکی از عالی ترین مظاهر هنر معماری و کاشی کاری ایران بود، متاسفانه در ادوار بعدی بر اثر جنگ ها و زلزله های پی در پی به تدریج رو به ویرانی نهاد، چنانکه حالا جز سر درب شمالی واقع در کوی خیابان قدیم و مشتی کاشی های شکسته درونی چیزی از مسجد باقی نمانده است.
بر طبق این گزارش؛ مسجد کبود بعد از ماجراهای محوطه سازی و ساخت و ساز در ارک تبریز، تنها نماد باقیمانده از کلانشهر تبریز است که این چنین به دست تعدادی از شهروندان نماها تخریب می شود و نصب دوربین در محوطه آثار تاریخی و برخورد قانونی با وندال ها تنها راه جلوگیری از تکرار تجربه تلخ سرقت در موزه آذربایجان، تخریب مجسمه تکم چی و دیوار نویسی آثار تاریخی است.
منبع: بن ایر
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب