مهر گزارش می دهد؛
سایه تهدید بر میراث فرهنگی ایرانی در دوران پسابرجام
بن ایر: درحالیكه ایران دو نمایشگاه از آثار تاریخی در خارج از كشور برپا كرده، دشمنی ها ضد ایران و خروج آمریكا از برجام نگرانی ها درباره احتمال تهدید این آثار را قوت بخشیده است.
به گزارش بن ایر به نقل از مهر، اینكه ترامپ و تصمیمات متحیركننده و عجولانه اش چقدر می تواند نمایشگاههای آثار تاریخی ایران را در كشورهای اروپایی تهدید كند، در هرحالت نگران كننده است آن هم در شرایطی كه كوچكترین اقدامات هم ضد ایران در جریان است. مثل خارج شدن شركت های خارجی از ایران و یا ماجرای كفش و لباس تیم ملی. پس خروج آمریكا از برجام شاید بتواند سایه ای از تهدید را هم برای اموال با ارزش ایران در خارج از كشور تولید كند. همانند آنچه كه برای الواح هخامنشی رخ داد و عده ای تقاضای غرامت كردند و الواح هخامنشی كه از ایران برای مطالعه به دانشگاه شیكاگو امانت داده شده بود، سالهاست كه در پیچ و خم رسیدن به ایران است و هنوز پس از سالها این اتفاق نیفتاده است.
روز هفتم فروردین ماه امسال نمایشگاه امپراتوری گل های سرخ در شعبه ای از موزه لوور راه اندازی شد و در آن ۱۹ اثر مربوط به دوره قاجاریه از كاخ گلستان مانند تابلوی بزرگ «صف سلام فتحعلی شاه»، هشت تابلوی نقاشی رنگ و روغن و آب رنگ، یك آلبوم عكس از ناصرالدین شاه، تاج مسی مربوط به آقامحمدخان، دو جلد قرآن نفیس خطی كه یك جلد آن در دو برگ كتابت شده و ۶ مرقع به خط های ناصرالدین شاه، میرزابابا و محمدباقر، اسدالله شیرازی، اسماعیل جلایر و جعفرخان به همراه دو اثر نفیس از موزه ملی ایران به نمایش درآمدند و مقرر است تا اول مرداد در این نمایشگاه باقی بمانند. پیش از آن نمایشگاهی از ۵۶ اثر از موزه لوور هم در موزه ملی ایران به نمایش درآمده بود و مقرر است كه این نمایشگاه تا مرداد ماه هم ادامه داشته باشد. درست همزمان با نمایشگاه ایران در شهر لانس.
از سوی دیگر اما ۱۹۶ اثر تاریخی و موزه ای دیگر ایران روز ۲۷ خرداد ماه در شهر آسن هلند به نمایش گذاشته می گردد. بدین سان ایران چیزی حدود ۲۱۷ اثر تاریخی خویش را در كشورهای دیگر به نمایش گذاشته است. درست در زمانی كه خروج آمریكا از برجام توجهات را به ایران جلب كرده است.
حمیدرضا بیاتی كارشناس حقوق بین الملل و وكیل دادگستری درباره اتفاقاتی كه ممكن است آثار تاریخی ایران را در سطح بین الملل تهدید كند به خبرنگار مهر می گوید: هم اكنون نمی توان منكر این بود كه ایران در معرض توجه و تهدید قرار گرفته است از هر سو شاهدیم كه شركت های مختلف ساز ناسازگاری می زنند و با ایران همكاری نمی كنند، وضعیت كشورهای دیگر هم مشخص است. پس با خروج آمریكا از برجام نمی توان به آنها هم اعتماد كرد در این وضعیت ما آثار تاریخی زیادی را در كشورهای دیگر به نمایش گذاشته ایم. آثاری كه باید دید چه فایده ای از قبال نمایش آن عاید ایران می گردد و اینكه آیا لازم بود در این شرایط حتما از ایران خارج شوند یا می شد آن را به زمان دیگری موكول كرد.
بیاتی به الواح هخامنشی هم اشاره می كند كه اكنون در دست دانشگاه شیكاگوست و تا زمانی كه رای قطعی صادر نشود امكان ورودشان به ایران نیست.
او می گوید: الواح هخامنشی هم برای مطالعه از ایران خارج شدند حتی آن زمان به این فكر می كردند كه احتمال برگشت این اشیا وجود دارد یا نه، اما ایرانیان در آن زمان حتما به موسسه مطالعاتی شیكاگو اعتماد كرده بودند كه این آثار را برای اقدامات مطالعاتی و فرهنگی خارج كردند. اما چرا با ادعای بعضی از افراد سالهاست كه نتوانسته ایم آنها را به ایران برگردانیم؟ آیا این تهدیدها خطری برای عدم بازگشت آثار تاریخی ایران نیست كه اكنون به بهانه نمایش از كشور خارج شده اند؟ آیا هر لحظه با هر تصمیم فرد معلوم الحالی به نام ترامپ امكان به حراج رفتن این آثار وجود ندارد؟ سازمان میراث فرهنگی كه متولی این امور است چه تضمینی را از سوی خارجی گرفته است كه این آثار جدا از اینكه سالم به ایران می رسند، دچار هیچ تصمیم سیاسی دیگری نشوند و هیچ رای دادگاهی جلوی برگشت آنها را به ایران نگیرد؟
سنجاق مفرغی در بلژیك گم شد
موضوعی كه بیاتی مطرح نمود دغدغه تنها یك كارشناس حقوق نیست. هر بار كه آثار تاریخی ایران از كشور خارج می گردد بیم آن می رود كه دیگر به ایران برنگردد و یا اگر برمی گردد سالم به ایران برسد. چون نمونه ای از این اتفاقات در گذشته كم نیفتاده است. آنچنان كه برای الواح هخامنشی افتاد و یا برای سنجاق مفرغی لرستان با ۲۸ قرن قدمت كه هیچ وقت از نمایشگاه 7 هزار سال هنر ایران بازنگشت و در بلژیك گم شد.
حالا اما محمدرضا كارگر مدیركل امور موزه های كشور از تضامین دولتی خبر می دهد كه مانع از تولید هر دخالتی خواهد شد. او به خبرنگار مهر می گوید: وقتی این اتفاق برای الواح هخامنشی افتاد هنوز موزه ملی شكل نگرفته بود و در این فاصله ایران هیچ وقت پیگیری نكرده بود چون آنها را برای مطالعه فرستاده بود. مسئولان موسسه شیكاگو هم همیشه این اذعان را می كردند كه این آثار متعلق به ایران است و همكاری داشتند. تحریم ها مفهوم دیگری دارد مفهوم آن این است كه بانك ها و یا شركت ها با ما همكاری نمی كنند و داد و ستدی ندارند این مورد ربطی به اشیا و آثار تاریخی ندارد. ما در جامعه جهانی زندگی می نماییم اگر تحریمی هم باشد آیا مگر اكنون بچه های ما در خارج از كشور درس نمی خوانند و یا ما به كشورهای دیگر نفت نمی فروشیم ما كه الان با كشوری مانند هلند جنگ نداریم حتی اگر این اتفاقات بیفتد بازهم به آثار تاریخی كاری ندارد. در طول تاریخ كدام موزه در امانت خیانت كرده است كه ما نگرانیم آثارمان برنگردد.
وی ادامه می دهد: الان باید روی مبحث فرهنگی با كشورهای دیگر كار نماییم چون اگر روی این مورد كار نشود عملا به استقبال از تحریم ها و تهدیدها رفته ایم. درباره آثاری كه در نمایشگاهها هم وجود دارد باید اظهار داشت كه این آثار مصونیت قضایی دارند و دولتها تضمین داده اند كه هیچ مبحث قضایی و یا سیاسی این آثار را تهدید نكند. در قرارداد بین كشورها هم آمده كه هیچ كسی نباید ادعایی درباره این آثار داشته باشد. دنیا روی این مورد سالهاست كه كار می كند اما برای ما عجیب و غریب است. موزه ها به برگزاری نمایشگاه در جاهای دیگر زنده است. اتفاقا مردم بدانند كه اگر آثاری از ایران خارج می گردد جایش از ایران امن تر است! این طور نیست كه همه دنیا بخواهد آثار ما را نگه دارد و به ما برنگردانند.
دشمنی ها با ایران آنقدر گسترده است كه از كشورهایی كه با ایران رابطه خوبی ندارند هیچ بعید به نظر نمی رسد كه هر اقدامی ضد ایران انجام دهند. همینطور بعید به نظر نمی رسد كه كشورهای دیگر تسلیم این دشمن ها شده و پایبند به اصول فرهنگی نباشد اما جبرئیل نوكنده رئیس موزه ملی ایران می گوید كه در گذشته تضامین دولتی وجود نداشته و الان دولت ها تضمین می دهند كه این آثار به كشور مبدا بعد از آخر زمان نمایشگاه برمی گردد.
او این موارد را درج شده در قراردادی عنوان می كند كه محرمانه است و می گوید كه روسای موزه ها حق ندارند آنها را علنی كنند. شاید همین غیر علنی بودن این قراردادهاست كه همیشه نگرانی ها درباره خروج آثار تاریخی ایران را به دنبال دارد. اما نوكنده به بعضی از مفاد آن اشاره می كند و می گوید: در قرارداد موزه لوور قرارداد وزیر فرهنگ فرانسه برای آثار ما در لوور ضمانت داد كه به نمایندگی از دولت فرانسه در برابر سرقت یا هرگونه دعاوی، مالكیت آثار برای ایران بماند و به مسایل قضایی و سیاسی اجازه دخالت نمی دهیم از سوی دیگر رییس سازمان میراث فرهنگی هم تعهد كرده كه ضمانت میكنند این آثار به فرانسه برگردد و از لحظه ورود به كشور در امانت ماست و از ضبط و حراج در مصونیت است این ضمانت نامه ها به تایید سفارتخانه هم می رسد تا مشخص شود كه این فرد عالی تزیین مقام مسوول در این زمینه است كه متعهد شده است درباره نمایشگاه هلند هم وزیر خارجه این كشور به ما تعهد داد ما حتی از آنها خواستیم تا تعهدنامه و مصونیتی از آمریكا گرفتند را هم ببینیم تا همه چیز چك شود.
درباره الواح هخامنشی باید اظهار داشت كه قوانین در این حوزه قوی نبود در واقع پس از اتفاقاتی مشابه الواح هخامنشی بود كه دولت ها نیاز به تامین دولتی را احساس كردند.
برپایی نمایشگاه آثار هلندی در ایران
نوكنده درباره اینكه این تضامین می تواند با دخالت بعضی از مغرضان ضد ایران نقض شود گفت ما با همتایان خود در این باره صحبت كردیم قرار بود كه نمایشگاهی از آثار هلند در سال ۲۰۲۰ در تهران برپا شود اما توافق شد كه تا پیش از آخر تاریخ نمایشگاه ایران در شهر آسن هلند نمایشگاه از آثار موزه ای هلند در ایران برپا شود آنها هم مكتوب اعلام نمودند كه آمادگی این كار را دارند احیانا این نمایشگاه مهرماه در تهران برپا شود این اقدام در جهت همكاری متقابل انجام می شود
با وجود اینكه متولیان میراث فرهنگی اصرار دارند اعلام كنند كه مصونیت دولتی غیر قابل نقض است اما نوكنده می گوید: فعلا آمریكا از برجام خارج شده و خروج آن نشان داده است كه مصونیت دولتی با شبهه مواجه می باشد بنابراین خواسته ایم كه این نمایشگاه در ایران هم برپا شود الان درباره زمان نمایشگاه باید مذاكره نماییم.
وی در پاسخ به اینكه ازاین رو برپایی این نمایشگاه به شكلی گروكشی در برابر احتمال خطر برای آثار تاریخی است توضیح میدهد: شرایط امروز با وضعیتی كه برای خروج برجام به وجود آمده این دغدغه را بوجود می آورد كه كمی این مصونیت دولتی را با علامت سوال مواجه كند اما به صورت شفاف به آنها گفتیم كه این نمایشگاه در ایران هم باید برپا شود.
در باره اینكه چقدر كشورها می توانند زیر بار مصونیتی كه به كشور مقابل درباره امنیت آثار تاریخی به نمایش گذاشته شده داده اند نروند هیبت الله نژندی منش استان دانشگاه و كارشناس حقوق بین الملل به خبرنگار مهر توضیح میدهد: اگر كشورها بخواهند زیر بار این مسوولیت نروند سبك و سنگین میكنند كه چقدر این مورد به ضرر آنها تمام می گردد با بحث بیمه نمیتوان اظهار داشت كه تضمین داده ایم این آثار برگردد چون بحث هویتی آثار مهم می باشد پس با پول بیمه نمی تواند سنجیده شود در بحث برجام همه گفتند كه شرایط به خوبی پیش می رود اما تصمیم ترامپ چیز دیگری بود. ما نمایشگاهی از آثار لوور را هم در ایران برپا كردیم كه این اقدام متقابل خوب است البته یك نوع گرو كشی بشمار می رود. در هرحال نمیتوان خیلی مطمئن بود اگر اشیای فرهنگی را به ایتالیا برای ۶ ماه بفرستیم و بعد از آن این آثار برنگردد چه مكانیزمی برای آن خواهیم داشت در این مواقع مرجع حل اختلاف پیشنهاد مذاكره را می دهد یا به قوانین استرداد اموال فرهنگی یونسكو رجوع میشود اما درجایی مانند مشكلات بین نیكاراگوئه و آمریكا این كشور آمریكاست كه حق وتو دارد و اصلا اجازه مطرح شدن مبحث در دیوان بین المللی دادگستری را نمی دهد پس نمیتوان روی این مكانیزم ها دل خوش كرد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب