سید رسول از ساخت دمام می گوید
بن ایر: ایسنا/بوشهراینجا گُدام (كارگاه) ساخت دمام مسجد امام خمینی (ره) واقع در كوی كوتی بندر بوشهر است. ابزار كار، ردیف سِنج و دمام ها و مردان جنوبی عاشقی كه خستگی نمی شناسند...
"سید رسول یاحسینی" كه با تعدادی از جوانان محله در این كارگاه به ساخت دمام مشغول هستند به ایسنا می گوید: "۶۴ ساله هستم و از حدود ۳۵ یا ۳۶ سال پیش كارم همین است. این كار را از بزرگترهای مسجد یاد گرفته ام." در آبادان متولد شده و شش سال داشته كه به بوشهر آمده است.
می پرسم چرا این كار را انجام می دهی؟ جواب می دهد: "حسن خوب دمام این است كه وقتی روضه تمام می شود و بوق نواخته شده و نوای سنج و دمام بلند می شود به مستمعان ندا می دهد (خبر می دهد) كه اینجا مراسم عزاداری برپا است و سینه زن ها می آیند. مستمع ها می آیند و مردم هم جمع می شوند."
سید رسول ابزار كارش را نشانم می دهد و می گوید: "اینها ابزار كار ما هستند. كارگاه ما برای ساخت دمام همین جایی است كه می بینید." سپس نحوه ساخت دمام را همزمان با كار كردن برایمان توضیح می دهد.
"در یك نمونه از دمام، قطعه ای از تنه یك درخت (چوب كُنده درخت) را خراطی كرده و سپس با آن دمام می سازند كه به آن دمام گُرم می گویند. و نمونه دیگر دمام چوبی پارسی بُر كه حلقه داخلی آن از جنس نئوپان است، یعنی با استفاده از چوب نئوپان یك حلقه كه میانه آن خالی است ساخته و چوب های برش زده بر روی آن و كنار هم قرار داده می شود. در پوشش روی حلقه از انواع چوب شامل چوب سرخ، راش، ساج و چوب روسی استفاده می شود."
"چمبره حلقه ای از جنس میله های باریك فلزی (میلگرد) به اندازه دهانه دمام برای نگه داشتن آن است. دو سر چمبره با بند بسته می شود و اصطلاحاً آنرا «لكه پیچی» می كنند و چمبره پوست را گیر می اندازد. از پوست بز (پس از دباغی) برای پوشش دو طرف دمام استفاده می شود، پوست را در قسمت بالای پیپ انداخته و یك چمبره بالای آن گذاشته می شود، چمبره لبه ی پوست را گیر می اندازد و بعد لبه دوم برگردانده و چمبره دوم گذاشته می شود. بعد پوست را برگردانده و پایین می كشند و بند (از بندهای الیافی) دور آن بسته می شود تا پوست را قرص (محكم) كند (مرحله بندكشی). برای هر دو طرف دمام این كار انجام می شود. چمبره ها به منظور نگهداری پوست ها در نظر گرفته می شوند تا بتوان بوسیله بندی كه در آن می گذرانند پوست دمام را كشید و دمام ها را كوك كرد."
چای می خورد و نفسی تازه می كند و اینگونه ادامه می دهد: "دورتادور دهانه اندازه گیری و با سوزن علامت زده می شود (روی هر پوست دمام معمولاً هفت یا هشت سوراخ برای گذراندن بند تعبیه می شود)، بند را قلاب كرده و با فشار از قسمت های نشان گذاری شده رد می نماییم، و سپس بند به صورت هفت و هشتی (ضربدری) دورتادور آن كشیده می شود. سنج ها را هم آهنگر آماده می كند و ما می خریم و بعد رنگ می زنیم."
سید رسول یاحسینی با گفتن از آنچه قدیم بوده و امروز نیز دنبال می شود، بیان می كند: حُسنِ دمام فلزی این است كه در زمستان و تابستان صدای آن از دمام چوبی خیلی بهتر است. ولی جنس چوب در تابستان به علت شرجی هوا گرما را به خود گرفته و صدایش افت می كند."
می خندد و تعریف می كند. خوشرو و مهربان، معلوم است تمام درس های عاشقی را پاس كرده و حالا كه به این سن رسیده از كرده خود راضی است. او می گوید: "به همه بچه های محل كار ساخت دمام را یاد داده ام و همه برای خود استاد شده اند. به جوانان آموزش داده ام و دیگر خودشان كار می كنند. برای ساخت دمام باید حتما سه نفر باشد، چون نیاز به قدرت بدنی بالایی دارد. پس از ساخت و آماده شدن دمام آنها را بیرون می بریم تا باد بخورد و خشك شود. چون پوست نو است باید چند بار با آن نواخته شود تا جا بیفتد و چوب روی آن بخورد تا پوست ها نفس باز كند و بعد آنرا باز كرده و از نو می كشیم." (دمام نو باید تا چند بار بعد از استفاده باردیگر بندكشی شود تا كاملاً پوست آن جا بیفتد.)
پیرمرد مهربان جنوبی با حوصله همه چیز را توضیح می دهد، گویی ماموریت دارد كه حرف هایش شنونده را كاملا اقناع كند. سید رسول توضیح می دهد: "دو طرف دمام را شمال و جنوب می گویند. شمال برای زدن با دست است كه صدای تیزی دارد. قسمت شمالی را با گذاشتن یك لیوان و پر كردن آن قسمت -با رنگ قرمز یا سیاه- علامت گذاری می كنند و نشانه سمتی از دمام است كه با دست بر آن نواخته می شود. قسمت جنوب دمام هم برای كار با چوب است و صدای بم می دهد. شروع دمام زدن با نواختن بوق است. ساز بوق نیز از شاخ نوعی گوزن ایجاد می شود كه به دمام زن ندا می دهد و یك نوع اعلام هماهنگی برای گروه سنج و دمام است."
از یاحسینی درباره رسم سنتی و آیین سنج و دمام و عقاید مختلفی كه درباره آن وجود دارد می پرسم، پاسخ می دهد: "در قدیم این مراسمات تنها در بوشهر برگزار میشده و پس از آن این سنت به خوزستان رخنه پیدا كرد و سپس در استان ها و شهرهای دیگر چون شیراز و خیلی از نقاط كشور رواج یافت. الان هم از بسیاری نقاط می آیند و سفارش ساخت دمام می دهند كه ما برایشان بسازیم." نفسی تازه كرده و ادامه می دهد: "از قدیم الایام قبیله های مختلف از دمام برای اعلام یك خبر و یا اطلاع دادن به همدیگر استفاده می كردند و به وسیله همین دمام كه نوای آن برای عروسی و عزا در قبایل مختلف فرق می كرده است، برای گردهمایی در مراسمات و آیین ها مردم را خبر می كرده اند." همه اینها را در حالی برایمان شرح می دهد كه با جدیت و لبخند در حال كار بر روی دمام است.
همدلی جوانان و حتی بچه ها در كنار سید رسول برای ساخت دمام و هدفی كه دارند ستودنی است. در ساعاتی از شب كه هر كسی به كاری مشغولست در این كارگاه به كاری مشغول شده اند كه ختم آن زنده نگه داشتن آیین های سنتی و پرشور برگزار شدن عزاداری برای آن امامی است كه سید و سالار شهیدان نام گرفته... و این از همّت بلند و پاك نهادی مردم جنوب است كه اینگونه صادقانه عاشقی می كنند.
به گزارش بن ایر به نقل از ایسنا، «دَمّام» با نوسان پوست به صدا در می آید و در دسته سازهای كوبه ای استوانه ای شكل قرار می گیرد. دمام بیشتر در مراسمات آیینی جنوب ایران خصوصاً بندر بوشهر، بندر گناوه، آبادان، برازجان، بندر ریگ، و دیگر بنادر و شهرهای جنوبی رواج دارد. همچون این آیین ها می توان به سنج و دمام، زار، نِیمه های دریایی (زمزمه ها و شعرهایی كه هنگام صید خوانده می شوند)، دُم دُم سحری و سبالو اشاره نمود.
بوشهری ها رسم سنتی سنج و دمام را لازمه مراسم سینه زنی می دانند و اجرای این مراسم به معنای آغاز بیشتر مراسمات سوگواری در این شهر بندری است. برای اجرای این مراسم عزاداری سنتی دسته های سنج و دمام، كار خودرا از نقطه ای مشخص آغاز می كنند، به شكلی كه همه اهالی محل بتوانند صدای آنرا بشنوند.
منبع: بن ایر
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب