هرمز اردشیر را دریابید!
بن ایر: «از یك سو با آن كه 89 سال از ثبت ملی ˮهرمزاردشیرˮ می گذرد، اما آن محوطه هنوز حریم و عرصه تعیین شده ای ندارد. از طرف دیگر در تصاویر هوایی آندره گدارِ فرانسوی كه در سال 1325 به سفارش وزارت فرهنگ و هنر و سازمان زمین شناسیِ اهواز ثبت شدند، سازه ها و گستره های خیلی از هرمزاردشیر دیده می شود، اما امروز نشانه های آنرا فقط در تپه آسیاباد و بوستان كوهساران می توان جست وجو كرد.»
در یادداشتی که اشکان زارعی – پژوهشگر میراث فرهنگی و کارشناس تاریخ - همزمان با ۲۴ شهریور سالروز ثبت ملی محوطه «هرمزاردشیر» در اختیار ایسنا قرار داده به بررسی نقش افکار عمومی و آشکار شدن آن از دوره قاجار و به خصوص از زمان وقوع انقلاب مشروطه پرداخته است، به حدی که آنرا بزرگترین مشروطه می داند.
وی در یادداشت خود نوشته است: «شهر باستانی هرمزاردشیر٬ ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ خورشیدی از طرف «وزارت اوقاف و صنایع مستظرفه» در سیاهه آفرینه های (فهرست آثار) ملی جای گرفت تا بدین گونه یادمان های به جامانده آن از دست درازی و ویرانی در پناه ماند٬ مردم نیز با پیشینه این شهر آشنا گردند. شوربختانه در همه این سال ها هرمزاردشیر که اهواز کنونی بر روی ویرانه های آن ساخته شده گم نام و تنها رها شده است٬ نه کاوشی پیرامون آن انجام گرفته و نه به شایستگی شناسانده شده است. در صورتیکه این شهر روزگاری نامی باشکوه و جایگاهی بهادار داشت.
ابن حوقل درصوره الارض می گوید: «اهواز شهری است معروف به هرمزاردشیر٬ ولایتی بزرگ و ناحیه ای پهناور و وسیع دارد.»
بگفته جیهانی نیز در کتاب اشکال العالم٬ «اهواز٬ نام هرمزشهر است که جمله شهرها را در آن ولایت به آن نسبت می دهند.»
بعضی از رخدادنگاران (واقعه نویسان) ساخت آنرا به دست اشکانیان و بعضی دیگر به فرمان اردشیر ساسانی می دانند. در مرآت البلدان آمده است «در دوره ایلام٬ شهر اوکسین در حدود آن بوده است که کلمه اوکسی٬ هوز٬ هوج و خوز از یک ریشه هستند. اشکانیان این شهر را تجدید بنا کرده٬ سپس اردشیر آنرا باردیگر ساخته است.»
حمزه اصفهانی نیز در رویه (صفحه) ۴۵ کتاب سنی ملوک الارض والانبیا می نویسد: «اردشیر ساسانی شهر اهواز را پی افکند و سد بزرگی بر کارون بنا نهاد.»
آن چه روشن است هرمزاردشیر قبل از اسلام٬ فراتر از گستره کنونی اهواز٬ شهری پرآوازه بوده است. مردمانش بیشتر به کشاورزی و دادوستد کالا پرداخته٬ بگفته محمدعلی امام شوشتری: «شکر٬ خرما و پارچه های ابریشمی آن به اطراف عالم مانند چین٬ هند و آفریقا صادر می شد و مردمش توانگر و ثروتمند بودند.»
همین طور مقدسی از انبوه کارگاه های پارچه بافی تا هنگام خلافت عباسی نام می برد. اسماعیل ابوالفدا نیز از «باغ های عالی٬ انواع اشجار و زراعت نیشکر» می گوید.
بیشتر شهرهای ساسانی دارای دو چهره دایره ای و مستطیلی بودند. دراین زمینه بااینکه ساختار هرمزاردشیر به درستی روشن نیست اما از آن جا که این شهر از هفت پیرون( چنیبه ) تا زرگان در خاور ( شرق) کارون و در باختر( غرب) رودخانه نیز تا مراونه و حمیدیه پیش رفته بود٬ می توان ریخت (شکل و ظاهر) آنرا مستطیلی پنداشت که چهار دروازه داشت و با الگوبرداری از شهر انطاکیه خیابان های بزرگ تر٬ خیابان های کوچک تر را مانند رویه شطرنج از هم جدا می کردند.
بگفته نگارنده کتاب مجمل التواریخ در رویه ۶۱ کتاب٬ این شهر دو بخش جداگانه ٬ ویژه بزرگان مانند دبیران٬ موبدان و ارتشیان داشت که آنرا «هرمشیر» و بخش دیگر به نام هوجستان وازار «خوزستان بازار» که در آن بازرگانان٬ کشاورزان٬ پیشه وران و سایر مردم زندگی می کردند. همین طور در این شهر آتشکده کاروان سرا٬ سربازخانه٬ انبار٬ بازار وزمین های کشاورزی دیده می شد.
هرمزاردشیر یعنی شهری که از مهر و پشتیبانی خداوند و شاه برخودار است. برپایه دست نوشته های پهلوی و گیتاشناسانی چون بلاذری وابن حوقل از این شهر با اسامی رام شهر، رام هرمزد و رام اردشیر نیز یاد شده است.
با آمدن اسلام به ایران٬ بخش بزرگان این شهر به دست اعراب ویران شد اما هوجستان وازار پابرجا مانده آنرا «سوق الاهواز» یعنی بازار هوزی ها نامیدند و بعد از اندکی این نام به همه شهر گفته شد. در همین زمینه ابومنصور جوالیقی در سده پنجم قمری چامه ای را از «جریر» چکامه سرای عرب در سده نخست اسلامی آورده که نشان میدهد نام اهواز در بین اعراب نیز با «ه» نوشته می شد: «سیرو ابنی العم فالاهواز منزلکم/و نهر تیری فما تعرفکم المعرب»
فخرالدین اسعد گرگانی نیز در سده پنجم در چامه ای(شعری) از اهواز سخن گفته است: «یکی زان شهرها اهواز ماندست/کش او آن گاه شهر رام خواندست»
اسناد مربوط به بررسی های باستان شناسان در اهواز (هرمزاردشیر)
منبع: بن ایر
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب